Ιστορία του θεματικού φιλοτελισμού

Ηταν γύρω στα 1930 που παρουσιάστηκαν στη Γερμανία οι πρώτες συλλογές αντικειμένου. Μέχρι τότε όλες οι συλλογές ήταν δομημένες χρονολογικά και κατά χώρα. Οι συλλογές αντικειμένου υπήρξαν οι προπομποί του Θεματικού Φιλοτελισμού και για πολλά χρόνια κρίνονταν στις Τοπικές, Εθνικές, Διεθνείς και Παγκόσμιες Εκθέσεις. Σύμφωνα με τη "φιλοσοφία" αυτών των συλλογών, διάλεγε κανείς το συλλεκτικό αντικείμενο (θέμα) της αρεσκείας του, όπως κάνουμε στο Θεματικό Φιλοτελισμό, και το εμπλούτιζε με γραμματόσημα και φιλοτελικά τεκμήρια που απεικόνιζαν αποκλειστικά αυτό το συγκεκριμένο αντικείμενο. Αν, για παράδειγμα, κάποιος μάζευε "Καράβια", τότε η συλλογή του εθεωρείτο πλήρης και καλή αν περιλάμβανε όλων των ειδών τα καράβια, χρησιμοποιώντας πλούσιο υλικό, τόσο σε αξία, όσο και σε ποικιλία. Αντίθετα, στο Θεματικό Φιλοτελισμό, όταν αναφερόμαστε στα "Καράβια", εκτός από την παρουσίαση των τύπων των πλοίων με βάση την ιστορική τους (ή άλλη) εξέλιξη, μας ενδιαφέρει η ανάπτυξη πολλών παράπλευρων παραμέτρων και γεγονότων που σχετίζονται με τη ναυσιπλοία. Εξετάζουμε τα υλικά από τα οποία είναι φτιαγμένα, οι τρόποι με τους οποίους κινούνται, οι ταρσανάδες και τα ναυπηγεία που τα κατασκευάζουν, η σημασία της ναυσιπλοίας για την οικονομία, το παγκόσμιο εμπόριο, τον τουρισμό, την διασκέδαση, τις ανακαλύψεις των θαλασσοπόρων. Μπορούμε μάλιστα να φτάσουμε και μέχρι το πλοίο σαν σύμβολο (έμβλημα), τη σχέση του με τα έθιμα (καραβάκι των Χριστουγέννων), και σε τόσα άλλα που θα ανακαλύψουν όσοι ασχοληθούν με ένα παρόμοιο θέμα.

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ο θεματικός φιλοτελισμός άρχισε να αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς, χάρη κυρίως σε δύο ανθρώπους, πρωτοπόρους και οραματιστές της νέας αυτής φιλοτελικής τεχνικής, που και οι δυο έμελλε να είναι ιερωμένοι: το Γερμανό κληρικό Lucien Braun και το Βέλγο αβά Frans De Troyer.

Ο Lucien Braun γεννήθηκε το Μάρτη του 1886 στο Haguenau της Αλσατίας (Γαλλία). Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος και ο νεαρός Lucien ακολουθούσε την οικογένεια στις αλλαγές διαμονής, ανάλογα με τις μεταθέσεις του πατέρα. Τελείωσε το γυμνάσιο στο Volksgymnasium (δημόσιο λύκειο) της πόλης Zillisheim και το 1904 απόκτησε το δίπλωμα Abitur (γερμανικός πανεπιστημιακός τίτλος σπουδών) στη Μιλούζη.

Έχοντας έντονη κλίση στα ιερατικά, μετά τα δεκαοκτώ του χρόνια τον απορρόφησαν οι θεολογικές και φιλοσοφικές σπουδές, μέχρι που το 1909 χειροτονήθηκε ιερέας. Έχοντας πάντα σαν μεγάλη του αγάπη τον φιλοτελισμό και συνεχίζοντας πάντα τις σπουδές του με αμείωτο πάθος, τον Ιανουάριο του 1915 ονομάζεται διδάκτωρ της θεολογίας και, αμέσως μετά, γίνεται έγινε πρωθιερέας και καθηγητής στο ονομαστό λύκειο του Kleber, στο Στρασβούργο.

Lucien Braun

Στα 60 του χρόνια αποσύρθηκε στη μονή του Marienthal, όπου η φιλοτελική του δραστηριότητα έγινε εντονότερη. Ο διαθέσιμος χρόνος ήταν τώρα πολύ περισσότερος.

Όπως ήταν φυσικό, όλες οι συλλογές του είχαν θρησκευτικό περιεχόμενο. Αλλά το πιο ενδιαφέρον ήταν ότι τις κατάρτιζε με βάση το θέμα της εικόνας του γραμματοσήμου ή την αφορμή της έκδοσής του και όχι χρονολογικά ή κατά χώρα, όπως έκαναν όλοι οι συλλέκτες της εποχής του. Αυτή η καινούργια και ενδιαφέρουσα μορφή φιλοτελισμού δεν άργησε να προκαλέσει το ενδιαφέρον των άλλων φιλοτελιστών με τους οποίους συναλλασσόταν ο Braun.

Το 1940, μια ομάδα ανθρώπων είχε την πρωτοβουλία της δημιουργίας της Συντεχνίας του Αγίου Γαβριήλ (La Guilde Saint Gabriel), ένα είδος διεθνούς ακαδημίας, της οποίας μέλος ήταν και ο πατήρ Lucien Braun. Αυτή η Ακαδημία είχε στενή σχέση με το (θεματικό) φιλοτελισμό και ένα από τα πρώτα μελήματά της ήταν η έκδοση ενός βιβλίου που πραγματευόταν τη συλλογή γραμματοσήμων αφιερωμένων αποκλειστικά στην Καθολική Θρησκεία.

Μέχρι τότε όμως, οι συλλογές που είχαν σαν βάση το θέμα της εικόνας του γραμματοσήμου ή την αφορμή της έκδοσής του αντιμετώπιζαν δυσκολίες στη συμμετοχή τους στις εκθέσεις. Κανόνες δεν υπήρχαν για τέτοιου είδους εκθέματα, τόσο για την κατάρτισή όσο και για την κρίση τους. Γι' αυτό και παρέμεναν παραγκωνισμένες για αρκετά ακόμη χρόνια.

Το 1949 παρουσιάστηκε το πρώτο σύγγραμμα Φιλοτελικής Φιλολογίας του Θεματικού Φιλοτελισμού. Ήταν κι αυτό έργο του Lucien Braun. Ηταν γραμμένο στα γερμανικά και εκδόθηκε στο Στρασβούργο. Τίτλος: Konstruktive Philatélie Ein Beitragzurphilatelistischen Volkserziehung (Εποικοδομητικός Φιλοτελισμός, Μια συνεισφορά στην λαϊκή φιλοτελική μόρφωση). Ενα δεύτερο έργο, γερμανόφωνο κι' αυτό, δεν άργησε να ακολουθήσει. Ο τίτλος του ακόμα πιο εξειδικευμένος: "Ο εποικοδομητικός φιλοτελισμός μέσα στα πλαίσια του γενικού φιλοτελισμού". Τόσο με την πρώτη, αλλά κυρίως με τη δεύτερη αυτή εργασία του, ο Lucien Braun δίνει λεπτομερέστερα χαρακτηριστικά αυτού του καινούργιου τρόπου συλλογής και βάζει τις βάσεις αυτού που σήμερα αποκαλούμε "Θεματικό Φιλοτελισμό".

Ο Braun πέθανε στις 18 Δεκεμβρίου 1962.

Ο δεύτερος από τους μύστες του Θεματικού Φιλοτελισμού ήταν ο Βέλγος ιερωμένος Frans De Troyer, ιερωμένος και αυτός. Γεννήθηκε στις 7 Ιουνίου 1914 στην πόλη Ninove του Βελγίου. Χειροτονήθηκε παπάς σε ηλικία 25 ετών. Ο φιλοτελισμός τον προσέλκυσε πολύ αργότερα, γύρω στα 1947, όταν τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα τον έστειλαν να εγκατασταθεί στη Γάνδη. Με τον καιρό ο φιλοτελισμός για τον De Troyer μετατράπηκε σε πάθος, σε σημείο ώστε, όταν διορίστηκε καθηγητής θρησκευτικών στο δημόσιο γυμνάσιο του κρατιδίου του Aalter, να εισαγάγει εκεί το φιλοτελισμό σαν κανονικό σχολικό μάθημα. Και, έχοντας μυηθεί στην "καινούργια μορφή φιλοτελισμού", πρόσφερε με αυτό τον τρόπο ανεκτίμητες υπηρεσίες, εισάγοντας τις ιδέες και απόψεις του στους πολυπληθείς μαθητές του, προσελκύοντας ταυτόχρονα νέους συλλέκτες στο θεματικό φιλοτελισμό.

Frans de Troyer

Σαν θεματικός συλλέκτης και εκθέτης, ο Frans De Troyer υπήρξε ο πρώτος που γνώρισε μεγάλες επιτυχίες. Χάρη σ' αυτόν ο Θεματικός Φιλοτελισμός μπήκε στις σελίδες των Παλμαρές με τα χρυσά μετάλλια. Ήταν ο πρώτος που ανάδειξε τον Θεματικό Φιλοτελισμό σαν ισότιμη και αξιοσέβαστη φιλοτελική τάξη. Με την πρώτη του συλλογή που είχε για θέμα την Παναγία έγινε γνωστός σε όλους τους φιλοτελικούς κύκλους της εποχής του. Κατάκτησε χρυσό μετάλλιο στις Παγκόσμιες Εκθέσεις του Μπουένος Άιρες (1961) και της Ουάσιγκτον (1966), αλλά και πολλά άλλα χρυσά σε μεγάλες φιλοτελικές εκθεσιακές διοργανώσεις. Η δεύτερη συλλογή του "Ιστορία της Εκκλησίας" ίσως διατηρεί ένα ακατάρριπτο ρεκόρ. Με την πρώτη της εμφάνιση έκανε εκπληκτική εντύπωση και κέρδισε χρυσό μετάλλιο στην Παγκόσμια Έκθεση ROMA ‘70.

Σαν φιλοτελικός συγγραφέας, ο De Troyer άφησε αρκετά θεματικά άρθρα στο φιλοτελικό τύπο της εποχής του. Αυτό όμως που υπήρξε ιδιαίτερα σημαντικό και εκτιμήθηκε ιδιαίτερα ήταν το έργο του "Θεματικός Φιλοτελισμός", μέσα από τις σελίδες του οποίου έβρισκε κανείς συγκεντρωμένη όλη τη γνώση και εμπειρία που είχε μέχρι τότε κατακτηθεί.

Μετά την επιτυχία της συλλογής του "Ιστορία της Εκκλησίας" και την κατάκτηση του χρυσού στη Ρώμη, αλλά λαβαίνοντας υπ' όψη και την αδιαμφισβήτητη μέγιστη συνεισφορά του De Troyer στο Θεματικό Φιλοτελισμό, η Διεθνής Θεματική Επιτροπή (Commission) της F.I.P. τον εξέλεξε πρόεδρό της.

Από την ημέρα της εκλογής του και μέχρι το θάνατό του (πέθανε στις 21 Φεβρουαρίου 1977 στη Γάνδη) έπαψε να εκθέτει σε συναγωνιστικό επίπεδο, δεν σταμάτησε όμως ποτέ να εκθέτει σε όλες τις μεγάλες εκθέσεις, παρουσιάζοντας τις συλλογές του στην κατηγορία "Εκτός συναγωνισμού", παραδειγματίζοντας τους νεώτερους θεματικούς και συμβάλλοντας στην πρόοδο του θεματικού φιλοτελισμού μέχρι τις τελευταίες μέρες της ζωής του.

Ιδού το πλάνο της συλλογής του αβά de Troyer όπως παρουσιάστηκε στη ROMA '70 και η συλλογή του τιμήθηκε με χρυσό μετάλλιο:

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

1. - ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΙΩΝΕΣ: Οι Απόστολοι, οι Μάρτυρες - Η πνευματική ζωή και η θεολογία - Άγιος Αυγουστίνος, Άγιος Βενέδικτος κλπ.

2. - ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ: Η Εκκλησία ως οδηγός της ευρωπαϊκής κοινωνίας
   α) Εκπαίδευση: Καρλομάγνος, Άγιος Jillihrod, Αγιος Βονιφάτιος, Άγιοι Κύριλλος & Μεθόδιος.

      β) Άνθιση: Οι σταυροφορίες - οι καθολικές αδελφότητες - τα πανεπιστήμια.

      γ) Παρακμή: το σχίσμα της Δύσης - Wiclef και Hus - το τέλος του Βυζαντίου.

3. - ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ (1517-1739).

     α) Προτεσταντισμός, Καθολική Μεταρρύθμιση, η Διάσκεψη του Τρέντο, Θρησκευτικοί πόλεμοι στην Ολλανδία και Γαλλία.

      β) Συμμόρφωση σε θρησκευτικές αξίες.

      γ) Το κήρυγμα του Ευαγγελίου στις άλλες ηπείρους.

4. - ΝΕΟΙ ΚΑΙΡΟΙ (1739-1950): Γαλλική Επανάσταση, Ναπολέων, Το παπικό κράτος κατά τον 19ο αι.,  Η Εκκλησία από την εποχή του Λέοντα 13ου μέχρι του Πίου 12ου.

5. - ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ: Ιωάννης 23ος - Β' Συμβούλιο Βατικανού - Παύλος 6ος.

Μία άλλη συλλογή του de Troyer, πάντα με θρησκευτικό θέμα, ήταν τιτλοφορημένη

"ΜΑΡΙΑ, Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ"

Με αυτό το θέμα ο Troyer θέλει να αποδείξει ότι η Μαρία είναι βασίλισσα, με μια σειρά επιχειρημάτων που αντιστοιχούν στα διάφορα κεφάλαια της συλλογής.

1. Η ζωή της Παρθένου τελειώνει με τη στέψη της: στον Ουρανό.

2. Η λατρεία της Μαρίας εκφράζεται με πολλές ονομασίες (που ανακαλύπτονται πάνω σε γραμματόσημα), όπως: "Μαρία, βασίλισσα της Ειρήνης", "Βασίλισσα των Μαρτύρων", κλπ.

3. Η Μαρία τιμάται σαν πολιούχος προστάτιδα πολλών πόλεων και χωρών, όπως "Προστάτιδα της Ουγγαρίας", "Βασίλισσα του Πολωνίας" κλπ.

4. Οι τόποι του προσκυνήματος σε ολόκληρο τον κόσμο αποδεικνύουν ότι οι πιστοί θεωρούν την Παναγία σαν Βασίλισσα: Λούρδη, Φατιμά, κλπ.

5. Στο μεγαλύτερο μέρος των έργων τέχνης η Παναγία έχει τιμητική θέση. Και στην τέχνη, θεωρείται ως Βασίλισσα.

6. Οι καθεδρικοί Ναοί και οι λαμπρές Εκκλησίες που είναι αφιερωμένες σ' Αυτή ανά τον κόσμο σχηματίζουν πραγματικά το στέμμα της "Tot capita tot sensus" έγραψε στο βιβλίο του ο αβάς de Troyer. Δεν είναι επομένως οι θρησκευτικές ιδέες που αξιολογούνται όσο η λογική και η συνάφεια με την οποία η συλλογή την υπογραμμίζει.