ΣΚΕΨΕΙΣ ΠΑΝΩ ΤΟ ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΦΙΛΟΤΕΛΙΣΜΟ

Άρθρο του επί σειρά ετών προέδρου της Επιτροπής Θεματικού Φιλοτελισμού της FIP Dr Giancarlo Morolli, σχετικό με την ιστορία του Θεματικού Φιλοτελισμού που δημοσιεύτηκε στο TC News, επίσημο όργανο της ίδιας Επιτροπής.

Εικοσιπέντε χρόνια πριν, τον Φεβρουάριο του 1977, ο Frans de Troyer μας άφησε χρόνους. Στα έξη χρόνια που η προσωπικότητά του κυριάρχησε στην Κομισιόν του θεματικού Φιλοτελισμού πέτυχε δύο βασικά αποτελέσματα που άνοιξαν το δρόμο για τη σημερινή πραγματικότητα του θεματικού φιλοτελισμού. Πρώτον, πέτυχε να σταματήσει τη διάκριση σε βάρος των θεματικών εκθεμάτων στις εκθέσεις FIP, που εκφράζονταν με ένα χαραγμένο "Τ" πάνω στα μετάλλια αυτής της κατηγορίας, και με την εξαίρεση των θεματικών κριτών από την ψηφοφορία για την επιλογή του grand Prix των εκθέσεων. Κατάφερε να το πετύχει δίνοντας πλήρη απόδειξη της οντότητας και σημασίας του θεματικού φιλοτελισμού και έχοντας συμβάλει στην αναγνώριση της επάρκειας και του αισθήματος υπευθυνότητας των δραστηριοτήτων των θεματικών κριτών. Επί πλέον, ήταν ο πρώτος που διοργάνωσε μια εξειδικευμένη θεματική διεθνή έκθεση, την THEMABELGA '75, που συγκέντρωσε στις Βρυξέλλες τους περισσότερους από τους σημαντικούς θεματικούς συλλέκτες από όλο τον κόσμο.

Μετά τον θάνατό του κληθήκαμε να συνεχίσουμε την προσπάθεια, σύμφωνα με τον αρχικό του σχεδιασμό. Ήδη ο de Troyer είχε αρχίσει συνεργασία με τους Νοτιοαμερικανούς, στην ήπειρο των οποίων ο θεματικός φιλοτελισμός είχε πολλούς πρωτοπόρους και είχε ήδη φιλοξενηθεί η θεματική έκθεση TEMEX '61.

Χάρη στις Ομοσπονδίες της Αργεντινής και Βραζιλίας, από το 1979 μέχρι το 1985 οργανώθηκαν τέσσαρες εκθέσεις FIP, από τις οποίες οι δύο ήταν θεματικές, ικανές να συμβάλουν στη σύγκλιση των απόψεων και στην ευρύτερη κατανόηση των αρχών του θεματικού φιλοτελισμού, καθώς και στην εγκατάσταση μιας πολύ στέρεας σχέσης συνεργασίας.

Το 1981 είχα προσκληθεί στην ετήσια έκθεση TOPEX '81, που είχε γίνει στο Σικάγο, και μέσα από συζητήσεις και παρουσιάσεις μπόρεσα να έχω μια σαφή εικόνα του οράματος της FIP για το θεματικό φιλοτελισμό, κεφαλοποιώντας τις δραστηριότητες των αμερικάνων ειδικών οι οποίοι ήδη συμμετείχαν στην Κομισιόν μας. Σε πολύ λίγο διάστημα έγινε δυνατή η σύγκληση αυτών των απόψεων και εγκαθιδρύθηκε πλήρης συνεργασία μεταξύ της ATA (American Topical Association) και της APS (American Philatelic Society), συνεργασία που υπήρξε ευεργετική και για την Κομισιόν.

Ταυτόχρονα ο (Ινδός φιλοτελιστής) D.N. Jatia μας πρόσφερε μια θαυμάσια ευκαιρία για να παρουσιάσουμε τον θεματικό φιλοτελισμό στους Ασιάτες συλλέκτες, στην INDIA '80. Τα σεμινάρια στην PHILAKOREA και AUSIPEX '84 ήταν πολύ σημαντικά για τους σκοπούς μας. Ο συνεχώς αναπτυσσόμενος αριθμός των εκθέσεων στον ασιατικό χώρο και η συνεργασία που καθιερώθηκε με τους Αυστραλούς εξέχοντες θεματικούς είχαν σαν αποτέλεσμα την άνθηση του θεματικού φιλοτελισμού σε πολλές χώρες αυτής της περιοχής. Ετσι, ο αντικειμενικός στόχος του Frans de Troyer για την διεθνοποίησή του είχε γίνει πραγματικότητα και τώρα η βελτίωση της αμοιβαίας γνώσης και κατανόησης είναι δικό μας καθήκον.

Προσεγγίζοντας αυτό το στόχο δεν ξεχάσαμε την υποχρέωσή μας να βοηθήσουμε τις θεματικές συλλογές να αναπτυχθούν και να προσεγγίσουν τα υψηλότερα στάνταρ. Ο Gunnar Dahlvig (σημ.: γνωστός Σουηδός θεματικός) έκανε διάφορες στατιστικές που αποδεικνύουν το τυπικό χάσμα που ακόμα υπάρχει με τις άλλες τάξεις. Συζητήσαμε τα συμπεράσματά του και τις συστάσεις του, διευρύνοντας τους λόγους της ανάλυσης και της σχετικής συζήτησης.

Υπάρχει ακόμα αρκετή δουλειά να γίνει. Ομως το γεγονός ότι στην BELGICA 2001 ένα θεματικό έκθεμα βρέθηκε κοντά στην κατάκτηση του Διεθνούς Grand Prix της έκθεσης, καθώς και το ότι πολλές συλλογές κρίθηκαν ικανές για την Τάξη των Championship, τεκμηριώνει την ποιοτική πρόοδο του θεματικού φιλοτελισμού.

Το μέλλον μας δεν είναι εύκολο: Ο καθένας από μας γνωρίζει τις δυσκολίες για την οργάνωση εκθέσεων, όχι μόνο παγκοσμίου επιπέδου. Ο αριθμός των ατόμων που ενδιαφέρονται για τον θεματικό φιλοτελισμό μοιάζει να λιμνάζει, αν δεν μειώνεται, τουλάχιστον στις παραδοσιακές χώρες όπου ο θεματικός φιλοτελισμός είχε απογειωθεί. Υπάρχουν νέες χώρες, ευτυχώς, που δίνουν νέους φιλοτελιστές, ενθουσιώδεις και ικανούς. Γι' αυτό πρέπει να παρακινούμε για νέες πρωτοβουλίες, ώστε να αναζωογονήσουμε το χόμπι και, ταυτοχρόνως, να υποστηρίξουμε την ανάπτυξή του όπου αυτό είναι δυνατό.

                                                                Giancarlo Morolli
 

 

H ΚΑΙΝΟΤΟΜIΑ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΕΚΘΕΜΑΤΑ

Ομιλία του Joachim Maas που δόθηκε στις 6 Μαΐου 2006, κατά τη διάρκεια σεμιναρίου κριτών, στo Έσεν της Γερμανίας. Δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της Επιτροπής Θεματικού Φιλοτελισμού (http://www.fipthematicphilately.org/), όπου μπορεί κανείς να βρει και τις εικόνες που τη συνόδευαν.

Σύμφωνα με τον ειδικό κανονισμό για το Θεματικό Φιλοτελισμό (SREV), το κριτήριο της ανάπτυξης χωρίζεται στα υποκριτήρια τίτλου και πλάνου (15 βαθμοί), ανάπτυξης (15 βαθμοί) και καινοτομίας (5 βαθμοί). Καθώς η καινοτομία είναι το μόνο νέο υποκριτήριο στον SREV, θα ήταν σωστό να ρίξουμε μια λεπτομερή ματιά σε αυτό, τόσο για ενημέρωση των κριτών όσο και των εκθετών.

Καινοτομία μπορεί να καταδειχτεί μέσω

- νέων θεμάτων,

- νέων γενικών-συνολικών απόψεων

- νέας ανάπτυξης κεφαλαίων ή υποκεφαλαίων

- νέας ανάπτυξης σελίδων ή τμημάτων σελίδων

- νέας θεματικής χρησιμοποίησης του υλικού

Για να γίνουν κατανοητές αυτές οι πέντε διαφορετικές δυνατότητες και να υπάρξει διαχωρισμός μεταξύ τους, χρησιμοποιούνται επεξηγηματικά παραδείγματα.

 

Νέα θέματα καταδεικνύονται μέσω του τίτλου και/ή του υποτίτλου του εκθέματος του εκθέματος. Ωστόσο, νέα θέματα δεν θα αξιολογούνται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη  το concept. Νέα θέματα με τετριμμένες ιδέες και απόψεις, οι οποίες συνίστανται σε απλές λίστες που δεν αντανακλούν στο περιβάλλον, σε αιτίες και αποτελέσματα, σε συνέπειες, διασταυρωτικές αναφορές κλπ., δεν συνιστούν πραγματική ανανέωση.

Επομένως, δεν είναι μόνο αρκετό να ασχοληθούμε με ένα νέο είδος ζώων, ένα νέο άθλημα ή μία προσωπικότητα που δεν παρουσιάστηκε στο παρελθόν, αλλά ένα τέτοιο νέο θέμα πρέπει να συνδυάζεται με ένα ενδιαφέρον πλάνο.

Ας πάρουμε το παρακάτω εικονικό παράδειγμα

Umberto Miller, ο διάσημος μουσικός

1. Πρόδρομοι

2. Η ζωή του

3. Τα έργα του

4. Στη μνήμη του Umberto Miller

Αυτή η άποψη είναι γνωστή από δεκάδες εκθέματα που αναφέρονται σε προσωπικότητες. Είναι φανερό ότι αυτό δεν είναι παράδειγμα καινοτομίας, παρά το γεγονός ότι το θέμα είναι απόλυτα νέο.

Είναι φυσικό να μην είναι πάντα δυνατή η δημιουργία νέων θεμάτων. Επομένως, νέες ιδέες είναι πολύ περισσότερο σημαντικές από το ίδιο το θέμα καθεαυτό. Νέες ιδέες γενικά μπορεί να επιδεικνύονται μέσω των υποτίτλων και/ή μέσω των πλάνων.

Λαμβάνοντας υπόψη τον τίτλο του γνωστού εκθέματος "Η ζωή των πτηνών της Αυστραλασίας – μία ματιά στον κόσμο των πτηνών της περιοχής του Νοτίου Ειρηνικού μέσω ζωο-γεωγραφικών ζωνών", διαπιστώνουμε ένα νέο θέμα συνδυασμένο με μία απόλυτα νέα ιδέα: την ζωο-γεωγραφική προσέγγιση, η οποία δίνει τη δυνατότητα στον εκθέτη να επιδείξει πολλές πράγματι νέες, σημαντικές και ενδιαφέρουσες απόψεις.

Ας εξετάσουμε ένα δεύτερο παράδειγμα.

Εκθέματα που σχετίζονται με την κατασκευή χαρτιού, την εκτύπωση, την έκδοση βιβλίων και τον τύπο, συνήθως χωρίζονται σε μέρη, όπως: (γραφή), κατασκευή χαρτιού, εκτυπώσεις, έκδοση βιβλίων και εντύπων (περιοδικά-εφημερίδες). Αυτά τα κεφάλαια επομένως σχολιάζονται χωριστά, σε τρόπο που κάθε κεφάλαιο να καλύπτει μία πολύ ευρεία χρονική περίοδο, χωρίς να ανακλούν την αμοιβαία τους επίδραση. Έτσι, για την αποφυγή αυτού του μειονεκτήματος, η ακόλουθη νέα ιδέα φανερώνει μία καθαρή ιστορική εξέλιξη, δίνοντας έμφαση στην αλληλεξάρτηση μεταξύ της τεχνικής και ιστορικής εξέλιξης:

Τυπογραφία και κατασκευή χαρτιού, κινητήρια δύναμη για την έκδοση βιβλίων και την εξέλιξη του τύπου

1. Ερευνώντας τις γραπτές πληροφορίες πρiν την ανακάλυψη της τυπογραφίας

2. Η ανακάλυψη της τυπογραφίας με κινητά στοιχεία γύρω στα 1440 ...

3. ... δίνει ώθηση στις εκδόσεις βιβλίων και στον τύπο από το 1500

4. Η πρόοδος της κατασκευής χαρτιού και της τεχνικής της τυπογραφίας από το 1800 περίπου...

5. ... ενίσχυσε τη σύγχρονη έκδοση βιβλίων και το σύγχρονο τύπο

Η τρίτη δυνατότητα για την επίδειξη καινοτομίας είναι ο νέος τρόπος ανάπτυξης κεφαλαίων και υποκεφαλαίων.

Ας ρίξουμε μια ματιά σε ένα παράδειγμα:

Η εξέλιξη της γραφής. Η συνήθης προσέγγιση έδινε έμφαση στην εμφάνιση των "χαρακτήρων" (βραχογραφήματα, σφηνοειδής γραφή, ιερογλυφικά κλπ). Μία τέτοια προσέγγιση δεν δείχνει την πραγματική ουσία της εξέλιξης της γραφής. Η ακόλουθη νέα προσέγγιση δίνει μεγαλύτερη έμφαση σε νέους τρόπους, κατά τους οποίους οι "χαρακτήρες" αντιπροσωπεύουν το περιεχόμενο και αργότερα τη φωνητική δομή την γλώσσας. Αυτή η ιδέα συνδυάζει σε μία σελίδα παραδείγματα από διαφορετικές κουλτούρες και καταλήγει στις ακόλουθες επικεφαλίδες των σελίδων (βλέπε εικόνες 1 – 5 στην ιστοσελίδα της Επιτροπής):

- Πρόδρομος της γραφής: εικόνα- και τεχνικό σύμβολο

- Λογογραφία, που αντιπροσωπεύει το περιεχόμενο των γλωσσών

- Απαρχή της φωνητικής γραφής

- Μία επαναστατική εξέλιξη: τα πρώτα αλφάβητα

Συχνά δεν είναι δυνατό να δημιουργούνται νέες γενικά ιδέες ή νέες αναπτύξεις ολόκληρων κεφαλαίων. Επομένως οι εκθέτες μπορούν να χρησιμοποιούν μία τέταρτη δυνατότητα επίδειξης καινοτομίας: νέα ανάπτυξη σελίδων ή  νέα ερμηνεία των αντικειμένων. Ας πάρουμε τρία σχετικά παραδείγματα (η σχετική μελέτη υπάρχει στο διαδίκτυο):

Η εικόνα 6 είναι παρμένη από το θεματικό επίπεδο "ο τύπος" και δείχνει μία νέα θεματική ερμηνεία της σφραγίδας "Γενεύη, gazettes (εφημερίδες)". Αυτό το αντικείμενο αναμενόταν σε ένα υποκεφάλαιο σχετικό με την διανομή των εφημερίδων.

Εδώ ερμηνεύεται με τον ακόλουθο τρόπο: Το 16^ο αιώνα τα "γραπτά νέα" πωλούνταν στο Ριάλτο, μία κεντρική πλατεία της Βενετίας. Η τιμή ήταν μία "γκαζέτα" και το όνομα του νομίσματος μεταφέρθηκε στην εφημερίδα, σε τρόπο που η γκαζέτα έγινε συνώνυμη με την εφημερίδα μέχρι σήμερα (π.χ "Gazetta dello sport" κλπ.)

Η εικόνα 7 είναι από ένα έκθεμα που ασχολείται με τα μαθηματικά και δείχνει μία ετυμολογική ερμηνεία της λέξης "calculate (υπολογίζω)". Αυτή προήλθε από τη λατινική λέξη "calculi (βότσαλο)" "μετρώ με βότσαλα".

Τα τελευταία δύο παραδείγματα, είναι εξαιρετικά παραδείγματα για να καταδείξουν θεματική γνώση, αλλά δεν δείχνουν πραγματική καινοτομία. Φυσικά, και τα δύο  βασίζονται ιδιαίτερα στη θεματική  γνώση. Η χρήση των αντικειμένων σε αυτό τον θεματικό συσχετισμό είναι τόσο εκπληκτική ώστε ο συνδυασμός της θεματικής  αναφοράς στα αντικείμενα  καταδεικνύει πραγματική καινοτομία.

Η εικόνα 8 δείχνει μία θεματική εκδοχή φιλοτελικών ποικιλιών. Τα τρία γραμματόσημα με τους ιππότες καταδεικνύουν φιλοτελικά τις βαθμίδες της διαδικασίας εκτύπωσης, ενώ το θεματικό κείμενο λέει: "Απ’ το πουθενά εμφανίστηκε ένα παιχνίδι όπως το σκάκι....".

 Στις εικόνες 6, 7 και 8 χρησιμοποιούνται αντικείμενα τα οποία δεν είναι νέα για το όλο θέμα, αλλά τα οποία ερμηνεύονται με ένα νέο και εκπληκτικό τρόπο, ή τα  χρησιμοποιούνται σε ένα μη αναμενόμενο υποκεφάλαιο.

Επιπροσθέτως, μία πέμπτη δυνατότητα επίδειξης καινοτομίας είναι  η χρησιμοποίηση αντικειμένων τα οποία – υπό θεματική έννοια – είναι απόλυτα νέα για το σύνολο του εκθέματος.

Ας δούμε τρία παραδείγματα:

Η εικόνα 9 δείχνει ένα δοκίμιο του Πυθαγόρειου θεωρήματος χρησιμοποιώντας 8 τριγωνικά γραμματόσημα της Κολομβίας.

Η εικόνα  10 είναι επίσης από το θεματικό πεδίο των μαθηματικών. Η σελίδα σχετίζεται με τον Έλληνα μαθηματικό και φιλόσοφο Πυθαγόρα, ο οποίος προσπάθησε να εξηγήσει σχεδόν τα πάντα σε αναλογία με τους αριθμούς. Θα περίμενε κανείς αυτή η "fancy" σφραγίδα των ΗΠΑ της κλασσικής περιόδου, η οποία παρουσιάζει μία λύρα, να συμπεριλαμβάνεται μάλλον σε ένα έκθεμα σχετικό με μουσική παρά να έχει σχέση με τον Πυθαγόρα. Η θεματική αιτία είναι ότι το σημείο εκκίνησης για τη θεωρία του Πυθαγόρα   ήταν η ανακάλυψη ότι τα αρμονικά διαστήματα βασίζονται πάνω σε απλές αναλογίες του μήκους των χορδών των μουσικών οργάνων, όπως η λύρα.

Το τελευταίο παράδειγμα (Εικόνα 11) είναι από ένα έκθεμα για το "σκάκι" και παρουσιάζει φιλοτελικά αντικείμενα, τέσσερα από τα οποία δεν αναμένονταν να βρεθούν σε έκθεμα παρόμοιου θέματος. Το κείμενο εξηγεί ότι στο τέλος του Ευρωπαϊκού Μεσαίωνα το σκάκι ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές μεταξύ των ιπποτών και των μενεστρέλων (τροβαδούρων). Έτσι, έγινε μία από τις ιπποτικές τέχνες, όπως ήταν επίσης οι τέχνες της ιππασίας, της μουσικής, της σύλληψης πουλιών και της τοξοβολίας.

Συνοψίζοντας, είδαμε πως υπάρχουν πολλές δυνατότητες για την επίδειξη καινοτομίας και πως καινοτόμες ιδέες ή ανάπτυξη, και στοιχεία που προκαλούν έκπληξη, είναι πολύ πιο σημαντικά από τη δημιουργία νέων θεμάτων. Έτσι, το νέο υπο-κριτήριο είναι περισσότερο μια ευκαιρία για τους έκθετες παρά ένα ρίσκο.

Εξάλλου, οι κριτές θα πρέπει να προσπαθήσουν να αποφύγουν τον κίνδυνο να δίνουν πολύ λίγους βαθμούς επειδή λαβαίνουν υπόψη τους την επανάληψη του ίδιου λάθους ή παράλειψης. Σύμφωνα με το νέο κανονισμό (SREV), η καινοτομία δεν θα πρέπει πια να υπολογίζεται όταν αποφασίζονται οι βαθμοί που θα δοθούν για το πλάνο ή την ανάπτυξη. Όσο δε για την αξιολόγηση του πλάνου ο νέος ειδικός κανονισμός (SREV) σαφώς δεν περιλαμβάνει πια τις παλιές απόψεις περί αυθεντικότητας και δημιουργικότητας.

Πρόταση για την κατανομή βαθμών για το υπο-κριτήριο της καινοτομίας:

Γνωστά θέματα συνδυασμένα με απλές ιδέες (concepts): 0 – 2

Νέα θέματα συνδυασμένα με απλές ιδέες: 3

Γνωστά θέματα συνδυασμένα με καλές ιδέες, καλή ανάπτυξη και μερικά ή πολλά νέα αντικείμενα: 3 – 4

Νέα θέματα συνδυασμένα με καλές ιδέες, καλή ανάπτυξη, μερικά ή πολλά νέα αντικείμενα: 4

Νέα ή γνωστά θέματα συνδυασμένα με νεωτεριστικές ιδέες, ή καινοτόμα ανάπτυξη, ή πολλά νέα αντικείμενα: 5

ΕΙΔΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΣΤΙΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΓΡΑΦΗΣ ΤΟΥΣ

Υπάρχουν τρία τελείως διαφορετικού χαρακτήρα κείμενα που συνυπάρχουν (ή “που πρέπει να συνυπάρχουν”) σε μία εκθεσιακή θεματική σελίδα. Έχει ασφαλώς μεγάλη σημασία να μη συγχέονται μεταξύ τους και να υπάρχει σαφής διάκριση του ενός από το άλλο. Αυτό επιτυγχάνεται με τον διαφορετικό τρόπο γραφής του καθενός από αυτά, δηλαδή με τη χρησιμοποίηση διαφορετικού τύπου γραμμάτων, όπως θα δούμε παρακάτω.

Το πρώτο είδος κειμένου των συλλογών μας είναι το αφηγηματικό. Είναι το βασικό κείμενο, η παρουσία του οποίου δεν μπορεί να λείπει από κανένα εκθεσιακό φύλλο. Είναι αυτό που ακολουθεί την εξέλιξη του μύθου μας, συνδέει τα φιλοτελικά αντικείμενα και αιτιολογεί λογικά την παρουσία τους, μέσω της αφηγηματικής ροής του. Οποιαδήποτε παράσταση ή μήνυμα βρίσκονται πάνω σε γραμματόσημο ή φιλοτελικό ντοκουμέντο που παρουσιάζουμε, αυτό αποτελεί την φιλοτελική θεματική τεκμηρίωση των όσων αναφέρουμε στο βασικό κείμενο. Δεν μπορεί να υπάρχει φιλοτελικό αντικείμενο στη συλλογή μας που να μην αποτελεί τεκμήριο μιας από τις λεπτομέρειες της ιστορίας που αφηγούμεθα, της λογικής της συνέχειας, ούτε να υπάρχει αναφορά στο κείμενο για οποιοδήποτε γεγονός ή θέμα που να μη τεκμηριώνεται φιλοτελικά.

Για παράδειγμα, σε μία συλλογή για τη ζωή της Μαρίας Κάλλας, δεν είναι δυνατόν να έχουμε σε μία σελίδα ένα κομμάτι που να απεικονίζει ένα μουσικό ίδρυμα, θέατρο, μουσικό όργανο ή προσωπικότητα, οσοδήποτε ακριβό ή σπάνιο, χωρίς να γίνεται σχετική μνεία του στο βασικό κείμενο, αλλά και χωρίς να έχει πραγματική και ουσιαστική σημασία η παρουσία του εκεί. Ένα σπάνιο δοκίμιο γραμματοσήμου που απεικονίζει, π. χ., ένα ωδείο, αν σε αυτό δεν φοίτησε η δεν δίδαξε η Κάλλας, τότε σε καμία περίπτωση δεν είναι ανεκτή η παρουσία του. Όπως επίσης δεν μπορούμε να αναφέρουμε στο κείμενό μας ότι “δασκάλα της Μαρίας Κάλλας στην Ελλάδα ήταν η Elvira.Idalgo” χωρίς να υπάρχει τρόπος να τεκμηριώσουμε φιλοτελικά αυτή την πληροφορία, εφόσον η Idalgo δεν υπάρχει σε γραμματόσημο ή άλλο φιλοτελικό ντοκουμέντο. Απλά, δεν αναφέρουμε τίποτε σχετικό με τη δασκάλα της.

Είναι γνωστός ο καημός των προχωρημένων θεματικών που διαθέτουν συχνά ωραιότατα και σπάνια κομμάτια, κάποτε και με συναισθηματική αξία, που δεν μπορούν να τα βάλουν στη συγκεκριμένη συλλογή τους, εξαιτίας της μηδενικής ή της μικρής σχέσης που έχουν με την εξέλιξη του μύθου. Προτιμούν να τα αφήσουν απέξω, παρά να ρισκάρουν την απώλεια βαθμών από τους κριτές.

Το βασικό κείμενο, σύμφωνα με την πρακτική που έχει επικρατήσει, γράφεται με όρθια και ευανάγνωστη γραφή, με αρκετά μεγάλα γράμματα, τουλάχιστον 11 πίκες (όταν πρόκειται για γραφή σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, που είναι και το συνηθέστερο), όχι όμως μεγαλύτερα από 12-13.

Ας μη λησμονούμε ότι το βασικό κείμενο πρέπει να είναι λακωνικό, επιγραμματικό. Όσο μεγαλύτερους χαρακτήρες χρησιμοποιούμε, τόσο μεγαλύτερο θα φαίνεται, αλλά και η αισθητική του φύλλου θα μειώνεται.

Η θέση του βασικού κειμένου πάνω στο φύλλο μας μπορεί να ποικίλλει, ανάλογα με το χώρο που μας αφήνει διαθέσιμο η τακτοποίηση του φιλοτελικού υλικού. Μπορεί για παράδειγμα να βρίσκεται στο επάνω μέρος, κάτω ακριβώς από τον τίτλο, αλλά μπορεί να βρίσκεται στο άνω αριστερό ή στο άνω δεξί μέρος της σελίδας όταν το απέναντι σημείο έχει καταληφθεί από ένα φιλοτελικό κομμάτι που δεν αφήνει χώρο. Μπορεί επίσης να βρίσκεται κάτω από την πρώτη σειρά αντικειμένων, ή να βρίσκεται μοιρασμένο σε δύο ή τρείς διαφορετικές θέσεις της σελίδας. Όλα αυτά ανάλογα με το χώρο που μας αφήνουν ελεύθερο τα φιλοτελικά κομμάτια, αλλά και με τη ροή του μύθου. Διότι, είναι βασικό, το αφηγηματικό κείμενο να βρίσκεται κοντά στο ή στα αντικείμενα που το τεκμηριώνουν. Αν όλα τα αντικείμενα της σελίδας είναι σε απόλυτη συνάφεια και μπορούν να καλύπτονται από ένα ενιαίο μικρό κείμενο, τότε αυτό μπορεί να είναι στην αρχή της σελίδας. Αν όμως τα επί μέρους θέματα της ίδιας σελίδας είναι διαφορετικά, τότε το κείμενο θα πρέπει να διασπαστεί σε δύο ή τρεις ενότητες, ώστε να βρίσκεται κοντά στα σχετικά φιλοτελικά αντικείμενα και να προηγείται της φιλοτελικής τεκμηρίωσης.

Δεύτερο είδος κειμένου είναι αυτό που είναι συμπληρωματικό του πρώτου και δίνει τις θεματικές πληροφορίες. Εξηγεί για παράδειγμα το τι απεικονίζει ένα γραμματόσημο (όταν αυτό δεν είναι ευδιάκριτο ή αναφερόμαστε σε ένα δευτερεύον θέμα του), ή την αιτία της έκδοσης κλπ., όπως “Σκηνή από την όπερα Τόσκα του Πουτσίνι”, ή “;Eκδοση για τα 100 χρόνια της Σκάλας του Μιλάνου”. Αυτό το κείμενο γράφεται με ίδιου τύπου χαρακτήρες του βασικού κειμένου (Arial, Times New Roman κλπ), αλλά σε μικρότερο μέγεθος, ας πούμε 8 ή 9 πίκες (αν το βασικό κείμενο είναι 11 ή 12). Αυτός ο δεύτερος τύπος κειμένου χρησιμοποιείται σαν υπότιτλος και συνοδεύει πάντα το φιλοτελικό αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται. Η θέση του είναι κάτω από αυτό, και, σε σπανιότερες περιπτώσεις, όταν δεν υπάρχει χώρος, δίπλα του.

Τρίτος τύπος κειμένου είναι αυτός που δίνει τις φιλοτελικές πληροφορίες. Δίνει πληροφορίες για την έκδοση, εξηγεί τις διαδρομές και τα τέλη φακέλων με ιδιαίτερη σημασία και αξία, αναφέρει το είδος του δοκιμίου ή του σφάλματος ενός γραμματοσήμου, επισημαίνει αν ένα μονόφυλλο είναι επίσημο, ιδιωτικό η άλλης προέλευσης, αναφέρεται σε οδοντώσεις, υδατόσημα και άλλες λεπτομέρειες όταν αυτές έχουν σημασία κατά περίπτωση, και γενικά βοηθά τον παρατηρητή –που δεν είναι απαραίτητο να είναι βαθύς φιλοτελικός γνώστης- στην καλύτερη κατανόηση των φιλοτελικών αντικειμένων, αποδεικνύοντας ταυτόχρονα στους (γνώστες) κριτές τη δική του σπουδαία φιλοτελική γνώση. Είναι μεγάλη η σημασία αυτών των πληροφοριών που ο συλλέκτης/εκθέτης δίνει μέσω του τρίτου τύπου κειμένων, διότι από αυτές κρίνεται σε μεγάλο βαθμό η “φιλοτελική γνώση” του και το ύψος της βαθμολογίας που θα αποσπάσει σε αυτή την παράμετρο του φύλλου αξιολόγησης.

Ο τύπος γραφής των φιλοτελικών πληροφοριών έχει επικρατήσει να είναι με μικρότερα γράμματα, ίδιου συνήθως μεγέθους προς αυτά των θεματικών πληροφοριών, αλλά σε πλάγια γραφή, και η θέση που οι φιλοτελικές πληροφορίες καταλαμβάνουν είναι ίδιες με αυτές των θεματικών πληροφοριών: κάτω από τα αντικείμενα, σαν υπότιτλοι.

Όταν ένα αντικείμενο χρειάζεται τόσο θεματικές όσο και φιλοτελικές πληροφορίες, τότε οι δύο υπότιτλοι τοποθετούνται ο ένας κάτω από τον άλλο (επάνω οι θεματικές, κάτω φιλοτελικές), με όρθια ή πλάγια μικρή γραφή κατά περίπτωση, όπως ήδη αναφέραμε.

Τόσο οι θεματικές όσο και οι φιλοτελικές πληροφορίες δεν είναι απαραίτητο να αναγράφονται όταν είναι προφανείς. Αν δηλαδή έχομε ένα φάκελο γραμματοσημασμένο με το κεφάλι της Μαρίας Κάλλας, που φέρει ευανάγνωστη σφραγίδα “Πετράλωνα” και διεύθυνση παραλήπτη “Φάρσαλα”, θα αποτελούσε ιδιαίτερη κοινοτυπία η αναγραφή της θεματικής πληροφορίας “Μαρία Κάλλας σε γραμματόσημο” και της φιλοτελικής “Φάκελος από Πετράλωνα προς Φάρσαλα, με σφραγίδα αποστολής 5/9/85 και άφιξη τρεις μέρες μετά”. Και οι δύο πληροφορίες είναι οφθαλμοφανείς και δεν χρειάζεται καμία αναφορά σε αυτές. Αντίθετα, όταν παρουσιάζουμε ένα μονόφυλλο, όχι ιδιαίτερα γνωστό, και το εκθέτουμε από την πλευρά που μοιάζει απλό καρτποστάλ, τότε απαραιτήτως δίνουμε την φιλοτελική πληροφορία “επίσημο μονόφυλλο, έκδοσης 1954” ή “ιδιωτικό μονόφυλλο με έντυπο γραμματόσημο κατόπιν παραγγελίας”, κλπ.

Είναι σημαντικό να επισημάνουμε εδώ ότι όσο πιο «βαθιές» και «γνωστικές» είναι οι θεματικές πληροφορίες που δίνουμε στα εκτιθέμενα κομμάτια (όπου και όταν το χρειάζονται), τόσο περισσότερο ικανοποιούνται οι κριτές. Για παράδειγμα, αντί περιγράφοντας θεματικά ένα μηχανόσημο, αναγράφοντας απλά «Μηχανόσημο της τάδε εταιρείας», προσθέσουμε τη μάρκα και το έτος κατασκευής και τον αριθμό της μηχανής που το εκτύπωσε, τότε η φιλοτελική περιγραφή προσεγγίζει το τέλειο. Αν, επίσης, σε ένα εορταστικό τηλεγράφημα περιγράψουμε το χρόνο της έκδοσής του, το τιράζ και τη διάρκεια κυκλοφορίας του, τότε στοχεύσαμε διάνα! Πολλοί ίσως αναρωτηθούν: Πού θα βρούμε αυτές τις πληροφορίες; Η απάντηση είναι: Όλες υπάρχουν. Αρκεί η συστηματική έρευνα, οι κατάλληλες διασυνδέσεις και η καλή γνώση. Όλοι πρέπει να γνωρίζουν ότι τέτοιου επιπέδου φιλοτελικές πληροφορίες, μαζί με καλό υλικό και σωστή ανάπτυξη, είναι προϋπόθεση για βραβεύσεις επιπέδου από Μεγάλο Επίχρυσο μετάλλιο και επάνω.

Κλείνουμε την αναφορά μας στο σημερινό θέμα με την επανάληψη της επισήμανσης ότι στον τρόπο σύνθεσης και παρουσίασης μιας θεματικής συλλογής τίποτα δεν είναι θέσφατο. Ο κάθε συλλέκτης/εκθέτης μπορεί να βρει το δικό του τρόπο, ο οποίος θα κριθεί. Ίσως η δική του τεχνική και επινοήσεις να αποδειχθούν καλύτερες από τις προτεινόμενες. Ίσως όμως και χειρότερες, πράγμα πιθανότερο. Διότι οι προτεινόμενες λύσεις αποτελούν προϊόν μακράς εμπειρίας ανθρώπων που αφιέρωσαν ολόκληρη ζωή στον εκθεσιακό θεματικό φιλοτελισμό και ευτύχησαν να χαρούν υψηλότατες βραβεύσεις. Είναι στο χέρι του καθενός να πάρει το ρίσκο και να κάνει του κεφαλιού του...

                                                           Παντελής Λεούσης

                        Αναδημοσίευση από την ΦΙΛΟΤΕΛΕΙΑ, Αρ. 661