|
Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ Το πρώτο ερωτηματικό που δημιουργείται στον καινούργιο θεαματικό συλλέκτη αφορά σίγουρα στην επιλογή του θέματος της συλλογής του. Η απάντηση στο ερώτημα «ποιο θέμα να διαλέξω;» είναι ιδιαίτερα σημαντική. Από αυτή την απάντηση ίσως εξαρτηθεί η μελλοντική πορεία του εκθέματος, ίσως και ολόκληρη η θεματική σταδιοδρομία του εκθέτη.
Πάνω σ’
αυτό ο Αβάς de Troyer, ο Βέλγος πρωτοπόρος του θεματικού
φιλοτελισμού, έλεγε: "Η επιλογή ενός θέματος είναι δύσκολη.
Πρέπει να την έχουν εμπνεύσει σοβαρές αιτίες. Μία θεματική συλλογή
χρειάζεται πολυετή μελέτη σε βάθος. Ο συλλέκτης πρέπει να είναι
κυρίαρχος του θέματός του, αλλιώς δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί
στις σοβαρές απαιτήσεις της ανάπτυξής του". Πρώτη προϋπόθεση για την επιτυχή εξέλιξη μιας θεματικής συλλογής είναι η αγάπη του συλλέκτη για το θέμα που θα επιλέξει. Γι’ αυτό και η πρώτη επιλογή του πρέπει να είναι ένα θέμα από αυτά που αγαπά. Όλοι μας έχουμε «φανερές ή κρυφές αγάπες» μέσα από τον κοινωνικό, επαγγελματικό, καλλιτεχνικό, αθλητικό, επιστημονικό κλπ. χώρο. Μια τέτοια «φανερή» αγάπη είναι του γιατρού που αγαπά τόσο πολύ την επιστήμη του ώστε ακόμα και τα χόμπι του αναφέρονται στην ιατρική. Είναι του μουσικού που, εκτός από την συνεχή προσπάθεια βελτίωσης των μουσικών του γνώσεων και δεξιοτήτων, αρέσκεται στο να διευρύνει τις μουσικές εγκυκλοπαιδικές γνώσεις του, να μαζεύει γκραβούρες με μουσικό θέμα ή πρωτότυπη αλληλογραφία μουσουργών, σπάνιους δίσκους άλλων εποχών κλπ. Είναι ο βιοτέχνης ή βιομήχανος υποδημάτων που συλλέγει αφίσες και άλλα διαφημιστικά από παλιές φίρμες υποδηματοποιίας και τα εκθέτει σε κάποιο ειδικό χώρο ή στο γραφείο του, ή που αναζητά και συλλέγει παλιά εργαλεία ή πρωτοπόρα μηχανήματα της τέχνης των παπουτσιών. Όλα αυτά διότι αγαπά τη δουλειά του, και το αντικείμενό της το χρησιμοποιεί ακόμα και σαν πάρεργο. Τα παραπάνω παραδείγματα από «φανερές» αγάπες μπορούν να δώσουν συλλέκτες με λαμπρό μέλλον σε αντίστοιχου θέματος θεματικές συλλογές. Διότι, ποιος είναι ειδικότερος από έναν γιατρό στην δημιουργία συλλογής με ιατρικό θέμα; Ποιος είναι καταλληλότερος από ένα βοτανολόγο στη δημιουργία μιας συλλογής με αντικείμενο «φυτά», «λουλούδια» κλπ.; Ενός ορυκτολόγου για τα «ορυκτά»; Στην περίπτωση της «φανερής» αγάπης, εκτός από αυτή καθαυτή τη σπουδαία προϋπόθεση, υπάρχει και η ευκολία αντιμετώπισης του θέματος. Διότι για την ανάπτυξη του θέματος χρειάζεται γνώση του αντικειμένου. Ποιος θα μπορούσε να γνωρίζει καλύτερα το αντικείμενο που θα πραγματευτεί στη συλλογή του από το ίδιο τον επιστήμονα, τον καλλιτέχνη, τον επαγγελματία του είδους; Η δεύτερη κατηγορία συλλεκτών που μπορούν εύκολα να επιλέξουν θέμα και να το οδηγήσουν ευκολότερα μακριά, μέχρι τα ψηλά σκαλοπάτια των διεθνών εκθέσεων, είναι αυτοί με τις «κρυφές αγάπες». Είναι ο τραπεζικός υπάλληλος που πάντα ονειρευόταν να γίνει μουσικός αλλά «άλλα η ζωή εβούλετο». Είναι ο γιατρός που το χόμπι του είναι η αστρονομία. Έχει εγκαταστήσει ένα μικρό ή μεγαλύτερο τηλεσκόπιο στην ταράτσα του σπιτιού του και, με το πάθος που τρέφει για το χόμπι του, γνωρίζει αστέρες, ομάδες αστέρων, διακρίνει γαλαξίες και γαλαξιακά νεφελώματα, έχει γίνει ένας μικρός αστρονόμος. Τα περί Ιππάρχου, Αρίσταρχου, Θαλή, Πυθαγόρα, Ερατοσθένη, Πτολεμαίου, Κοπέρνικου, Γαλιλαίου, Νεύτονα, Κέπλερ κλπ. είναι γι’ αυτό «ψωμοτύρι». Τα γνωρίζει και τα θυμάται ίσως καλύτερα και από τον καλύτερο εν ενεργεία αστρονόμο. Ε λοιπόν! Στα χέρια ενός τέτοιου χομπίστα, μια συλλογή με θέμα την «Αστρονομία» μπορεί να κάνει θαύματα. Γιατί και σ’ αυτή την περίπτωση υπάρχει αγάπη που συνδυάζεται με γνώση. Γνώση που εδώ δεν προέρχεται από ακαδημαϊκές σπουδές, αλλά από επιμόρφωση λόγω πάρεργου ενδιαφέροντος. Οι υπόλοιπες κατηγορίες υποψηφίων θεματικών συλλεκτών έχουν σίγουρα πιο δύσκολο έργο στην επιλογή του θέματός τους, αλλά και μεγαλύτερη δυσκολία στο να το φέρουν σε αίσιο πέρας. Βλέπει κάποιος, για παράδειγμα, μερικά γραμματόσημα ή μια συλλογή με «μανιτάρια». Εντυπωσιάζεται από την ομορφιά τους, τα σχήματα, τα χρώματα. Αποφασίζει λοιπόν να κάνει και αυτός «μανιτάρια». Αλλά με ποιες εγκυκλοπαιδικές γνώσεις; Με ποια προπαίδεια στο αντικείμενο; Σίγουρα αυτός έχει βαρύτερο έργο. Πρώτον, διότι πρέπει να αρχίσει τη συλλογή πληροφοριών από το μηδέν. Ποια είναι η «μορχέλλα η εδώδιμη», ή ο «Πλευρωτός ο οστρεώδης», ποιοι είναι οι «αμανίτες» οι δηλητηριώδεις; Ποικιλίες, οικογένειες, είδη, υποείδη, η χρήση τους από τον άνθρωπο σαν εδώδιμα προϊόντα, η χρήση τους στη φαρμακευτική, τρόπος φυσικής και τεχνικής αναπαραγωγής, τόποι όπου φύονται, ξενιστές μυκήτων, είδη δηλητηριάσεων.... Από πού να αρχίσει και πού να τελειώσει κάποιος που, χωρίς προηγούμενη γνώση, θα προσπαθήσει να δημιουργήσει μια παρόμοια συλλογή; Αυτή ακριβώς τη δυσκολία επέχει και έναν κίνδυνο ακόμα πιο σημαντικό. Λόγω των αυξημένων δυσκολιών, να απογοητευτεί γρήγορα και να τα παρατήσει τελείως, ή, απλά, να διατηρήσει μερικές σελίδες ενός κλασέρ γεμάτες με "μανιτάρια....". Δεν είναι βέβαια λίγα τα παραδείγματα συλλεκτών που ξεκίνησαν ένα θέμα και το ανέβασαν σε ψηλά επίπεδα, παρόλο που δεν είχαν καμία άμεση ή έμμεση σχέση με αυτό. Απλά, είναι θέμα θέλησης και επιμονής. Ένα σημείο στο οποίο πρέπει να δείξει ιδιαίτερη προσοχή ο συλλέκτης που ξεκινά με φιλοδοξίες ένα καινούργιο θέμα είναι το ταχυδρομικό-φιλοτελικό υλικό που υπάρχει για να το στηρίξει. Υπάρχουν θέματα για την ανάπτυξη των οποίων υπάρχει παλιό και καλό υλικό, τέτοιο που θα τους βοηθήσει να φτάσουν μέχρι και το «χρυσό», ενώ υπάρχουν άλλα καταδικασμένα σε μια περιορισμένη βράβευση. Οι «δεινόσαυροι», για παράδειγμα. Πρωτοεμφανίστηκαν σε γραμματόσημα πολύ αργά. Πολύ αργότερα από τα «λουλούδια», τα «τραίνα», το «ποδόσφαιρο» κλπ. Αυτό σημαίνει ότι το σύνολο του υλικού της συλλογής θα είναι πολύ μοντέρνο και, κατά συνέπεια, η συλλογή μικρότερης εμβέλειας από την άποψη της «αξίας και σπανιότητας του υλικού». Υπάρχουν βέβαια φωνές που διαμαρτύρονται γι’ αυτές τις διακρίσεις και που ζητούν η συλλογές να κρίνονται με βάση το διαθέσιμο υλικό. Αλλά μήπως δεν συμβαίνει το ίδιο και με τις άλλες φιλοτελικές τάξεις; Ίδια θα κριθεί η Ταχυδρομική Ιστορία της ...Χαλκίδας και ίδια η Ταχυδρομική Ιστορία της Κρήτης; Μπορεί ποτέ να συγκριθεί μια συλλογή μιας μεμονωμένης έκδοσης Μεγάλων Κεφαλών δίπλα σε μία πλήρη συλλογή που περιλαμβάνει όλες τις εκδόσεις; Είναι σαφώς θέμα εμβέλειας. Άλλα παραδείγματα θεμάτων προς αποφυγήν λόγω της μικρής τους «εμβέλειας» είναι οι σύγχρονες προσωπικότητες (Η ζωή του Πάπα Ιωάννη-Παύλου Β’, Πρόεδρος Μιτεράν κλπ.), οι σύγχρονες τεχνολογίες (πληροφορική, τεχνητοί δορυφόροι), σύγχρονοι τύποι αεροπλάνων κλπ. Κάτι που επίσης έχει μεγάλη σημασία για το μέλλον μιας θεματικής συλλογής είναι η ευρύτητα του θέματος, που πρέπει να μην είναι ούτε πολύ μεγάλη, ούτε πολύ μικρή. Μια συλλογή με τίτλο «ζώα», «πουλιά», «λουλούδια», ή ακόμα και ευρείες υποδιαιρέσεις, όπως «θηλαστικά», είναι καταδικασμένη να πνιγεί μέσα στο χάος των ειδών, των ποικιλιών, των συνομοταξιών, των τάξεων. Πώς να εμβαθύνει κανείς ένα παρόμοιο θέμα; Πώς να παρουσιάσει όλα τα είδη ισόρροπα, χωρίς να αδικήσει κανένα, ώστε αυτό που τελικά θα παρουσιάζει η συλλογή του να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες που δημιουργεί ο τίτλος; Όταν πάλι το θέμα που θα επιλέξουμε είναι πολύ «στενό» θα έχουμε δυσκολία στο να καλύψουμε το μίνιμουμ των σελίδων που είναι αναγκαίες για μια εκθεσιακή συλλογή. Θέματα όπως «Οι Πελεκάνοι», «Ανεμώνες», «Αραβικό Άλογο», «Μαρσιποφόρα», δεν είναι δυνατόν να καλύψουν αρκετές σελίδες ώστε να αποτελέσουν θέμα αυτόνομης συλλογής. Αντίθετα, ιδεώδη είναι τα θέματα που έχουν περιορισμένη αλλά ικανοποιητική ευρύτητα, διότι δίνουν τη δυνατότητα εμβάθυνσης των λεπτομερειών, απαιτούν περισσότερη και ενδελεχέστερη μελέτη, αποδεικνύουν την ιδιαίτερη προσπάθεια του συλλέκτη. Αντί μιας συλλογής, για παράδειγμα, με θέμα «πουλιά», είναι πολύ καλύτερο «τα αρπακτικά», ή «τα υδρόβια». Είναι πολύ καλύτερα «η μουσική στην Ευρώπη από την Αναγέννηση μέχρι σήμερα» από μία συλλογή με τίτλο «Μουσικά Όργανα», ή, ακόμα χειρότερα, «Μουσική» (όπου αναγκαστικά θα πρέπει να παρουσιαστούν και οι μουσικές άλλων πολιτισμών, αρχαίες και σύγχρονες, μουσικά όργανα και ...«ουκ έσται τέλος»!). Σε κάθε περίπτωση, ιδιαίτερη αξία αποδίδεται, από κριτές και κοινό, στην αυθεντικότητα του θέματος που θα επιλέξουμε. Τα πρωτότυπα θέματα εντυπωσιάζουν και πριμοδοτούνται κατά την διαδικασία των αξιολογήσεων. Απόλυτα δικαιολογημένα! Θέματα όπως «η φωτιά», «η νύχτα», «τα ...γένια», «το παπούτσι», «η σχιζοφρένεια» (αναφέρομαι σε θέματα υπαρκτά και πολυβραβευμένα), δεν μπορεί να συγκριθούν με την κοινοτυπία των «λουλουδιών», των «εντόμων» ή «των «μεταφορικών μέσων». Γι’ αυτά τα θέματα απαιτείται έμπνευση, εμπειρία, μεγαλύτερη έρευνα, περισσότερη μελέτη, αλλά και πολύ πιο «κοφτερό μυαλό», εκτός από τη δυσκολία εξεύρεσης υλικού. Κάποια από αυτά τα προσόντα ασφαλώς και τα διαθέτουν οι Έλληνες θεματικοί συλλέκτες. Σίγουρα όμως τους λείπει ένα βασικό στοιχείο: η θεματική παράδοση. Χωρίς παραδείγματα, χωρίς οπτικές εμπειρίες, είναι πολύ δύσκολο να περιμένει κανείς «πρωτότυπες ελληνικές συλλογές». Συνοψίζοντας λοιπόν, συνιστούμε η επιλογή του θέματός μιας νέας θεματικής συλλογής να γίνεται κατά προτίμηση με βάση τις εξής επιλογές:
|